UNESCO'nun Geçici Listesi'ne alındıktan sonra, Temmuz 2018'de Göbeklitepe, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne eklenmiştir. Karar, 42. UNESCO Dünya Mirası Listesi Komitesi Toplantısı'nın Bahreyn'in başkenti Manama'da düzenlendiği yerde alındı.

Göbeklitepe, Şanlıurfa'nın kuzeydoğusunda, Germuş Dağı'nın en yüksek noktasında bulunmaktadır ve uzaktan görülebilecek geniş bir alana sahiptir. 2007 yılında başlayan kazı çalışmaları, buluntuların zeka dünyasını şaşırtmaya devam etti.

Göbeklitepe neden bu kadar etkileyici?

Yaklaşık 20 yıl boyunca Göbeklitepe'de çalışan arkeolog Schmidt, Göbeklitepe'yi "Pottery Öncesi Neolitik döneme ait yapay bir tepe" olarak tanımlar. Bulgular, bilinen tarihe devrim niteliğinde olduğu için Göbeklitepe'yi keşfetmek zeka dünyası için büyülü bir deneyimdi. Bulgular, "yerleşik yaşamın tamamen yeni bir anlayışını ve tarımın başlangıcını" destekledi (2010, s. 239).

Bugün, t şeklindeki sütunlar dünya genelinde Göbeklitepe'nin sembolü olarak bilinir. Schmidt'e göre, bu sütunlar açıkça insan kollarını ve başını temsil eden antropomorfik figürlerdir. Sütunlarda "avcı kediler, boğalar, yaban domuzu, tilki, ördek, turna, ceylan, yabani eşek, yılan, örümcek ve akrep gibi" çeşitli hayvanlar görülebilir. (Schmidt, 2010, s. 245) Ancak bu hayvanların anlamı konusunda hala anlaşmazlık devam etmektedir. Oliver'a göre, bu semboller, bu yapıları inşa eden gruplar için önemli olan mitler veya hikayelerle ilişkilendirilebilir (Oliver, 2017). Oliver'a göre, kabartmalar, Neolitik grupların ölüm veya atasözü kültü ile ilişkilendirilebileceği açıklaması da bulunmaktadır.

Bazı ünlü t şeklindeki monolitik sütunların, 10. binyıl MS tarihine kadar uzandığı, bir zamanlar avcı-toplayıcı olarak yaşayan insanların zamanı olarak kabul edilirdi (Schmidt, 2010, s. 240). Site, dini pratiklerin bir yerleşim alanının sonucu olarak ortaya çıkabileceği gerçeğini kanıtlayan somut bir kanıttı. Ancak site kendisi bir yerleşim yeri değildi. Schmidt'e göre, bu alan kutsal bir alan, bir dini alanın parçasıydı (2010, s. 240).

Öte yandan, Oliver, Göbeklitepe'nin erken yerleşim olasılığından ziyade sembolik malzeme kültürü ile birlikte gelen işbirliğini kanıtladığını savunuyor. Bilinen tarih boyunca, Neolitik dönem grupları arasında sürekli çatışma ve savaşla ilişkilendirilen bir dönemdi. Ancak Göbeklitepe, "çatışma azaltma ve işbirliği için evrilen stratejilerin işaretlerini" sunar (Oliver, 2017). Schmidt de büyük boyutlu anıtların inşa edilme yeteneğinin işbirliği gerektirdiğini savunuyor. Bu sembolik malzeme kültürünü üretmek, toplulukların paylaşılan kimliklerini ve kozmoslarını oluşturmalarını sağlar, modern toplumlar gibi sembolik kültüre dayalı topluluklar yaratır. (2010, s. 254)

Göbeklitepe'nin neden UNESCO tarafından dünya mirası olarak listelendiği artık açıktır. Site, sembolik insan kültürünün çok başlangıçlarını ve bu sembolik kültürün Erken Neolitik gruplarının sosyalleşmesinde büyük bir rol oynadığını gösteren ipuçları vermektedir. Göbeklitepe, sembolik anlamlara dayalı işbirliğiyle var olabilen modern toplulukların erken aşamalarını bize göstermektedir.